جلوگیری از انحراف نهضت مشروطه از آستان حضرت عبدالعظیم علیه السّلام شروع شد

rate

جلوگیری از انحراف نهضت مشروطه از آستان حضرت عبدالعظیم علیه السّلام شروع شد

۱۳۹۵/۰۸/۰۵0 دیدگاه17357 مشاهده

نهضت مشروطه خواهی برای قانونمند كردن امور مملكت و محدود كردن اختیارات شاه شروع شد لیكن از آنجا كه با الگوگیری از كشورهای غربی تحقّق پیدا كرد، دچار انحراف گردید و آن چنان كه ملّت می اندیشید مفید فایده واقع نشد. از جمله كسانی كه خیلی زود متوجّه این انحراف شد، آیت الله شیخ فضل الله نوری (ره)بود. وی در تحقّق مشروطيّت نقش قابل توجّهی داشت، امّا به محض اینكه احساس خطر كرد، زودتر از همه تلاش خود را برای جلوگیری از انحرافات آغاز نمود، امّا روشنفكرانی كه خود نقش بسزائی در ایجاد انحراف داشتند و نیز عوامل دیگر، موجب گردید كه نه تنها آیت الله شیخ فضل الله نوری (ره) در تحقّق اهداف خود توفیق نیابد، بلكه مورد شماتت و دشمنی نیز قرارگیرد؛ به طوری كه وی برای رسیدن به مقصود، به حرم حضرت عبدالظیم علیه السّلام هجرت كرد و به همراه عدّه ای از علما و طرفداران خود درجوار حضرت بست نشستند. آنها به روشهای متنوعی به روشنگری مردم و تبیین اهداف خود پرداختند. این روشها عبارت بودند از :

الف) سخنرانی
سخنرانیها بیشتر در مواقعی بود كه جمعيّتی انبوه حضورداشتند. در اینجا قسمتی از یك سخنرانی آیت الله نوری را ذكرمی كنیم:
… به واسطه ظلم و تعدّیات عمّال سلطنت و وزرای خائن، مردم به جان آمدند و فریادشان بلند شد؛ برای جلوگیری از این ظلم و ستم به علما مراجعه كردند. آقا سيّدمحمّد طباطبائی و آقا سيّد علی بهبهانی و دو نفر دیگر به منزل ما آمدند و از من كمك و استمداد خواستند. من از قصدشان برای كار سؤال كردم، در پاسخ گفتند: كه عزل صدراعظم (عین الدوله) و مسیو نوزبلژیكی و محدودكردن سلطنت مقصود ما است. دیدم حرف درست و قصد صحیحی است. از این رو، با علما همراه شدم و به طرف قم حركت كردم . مقاومت و پایداری كردیم تا شاه تسلیم شد و عین الدوله و مسیو نوز را عزل كرد و مشروطيّت را پذیرفت. بارها این را گفته ام و باز به تمام شما می گویم كه من در موضوع مشروطيّت و محدود كردن سلطنت هیچ حرفی ندارم و هیچ كس نمی تواند این موضوع را انكار كند؛ بلكه اصلاح امور مملكت از قبیل امور مالی و قضایی و اصلاح سایر ادارات لازم است. ما اگر بخواهیم سلطنت را محدود كنیم و حقوقی برای دولت و وظایفی برای وزرا تعیین كنیم، حتماً قانون اساسی و دستورالعمل می خواهیم، چنانچه بعضی از این قوانین نوشته شده. امّا می خواهم بدانم در مملكت اسلامی كه دارای مجلس شورای ملّی است، قوانین آن مجلس باید مطابق قانون اسلام و قرآن باشد یا مخالف با قرآن و كتاب آسمانی؟
اگر این قانونها مخالف با شرع و اسلام نیست و باعث تقویت اسلام است، با كمال میل و رغبت قبول كنید و با جان و دل بپذیرید و اگر مخالف یا ضد قانون الهی است، بر شما واجب است كه تا جان در بدن دارید زیربار این قانون نروید. (در این هنگام شیخ فضل الله قرآن كوچك جیبی خود را بیرون آورد و قسم یاد كرد كه ) من مخالف اساس مشروطیت و مجلس نیستم؛ بلكه اوّل كسی كه طالب این اساس بود، من بودم و فعلاً هم مخالفتی ندارم؛ امّا مشروطه به همان شرایطی كه گفتم: باید قانون اساسی و قوانین داخلی مملكت مطابقت با شرع داشته باشد … كدام مشروطه اجازه می دهد كه قلم و بیان این قدر آزاد باشد؟! شما روزنامه شماره سیزده كوكب درّی را اگر نخوانده اید، بخوانید و ببینید كه در آن نسبت به ائمه اطهار و مقدّسات مذهبی چقدر توهین و ناسزا نوشته است !
ای مردم ! اگر در دین اسلام ثابت هستید، زیر بار آنچه مخالف دین شما است نروید!

ب) ارسال تلگرام
از جمله برنامه های متحصّنین، ارسال متن های مختصر به علمای نجف و سایر بلاد بود كه یك نمونه آن نقل می شود: شیخ محمّد آملی یكی از یاران شیخ فضل الله و از متحصّنین در سیزده جمادی الاوّل 1325 ق تلگرامی به این مضمون برای علمای نجف فرستاد:
«افراد ضدّ مذهب، بدون هیچ مانعی در معابر و مجالس، مطالب كفرآمیز بیان می دارند و تمامی علما، جز چند نفر، برای حفظ اسلام و اعتراض به این اعمال در حرم حضرت عبدالعظیم علیه السّلام تحصّن نموده اند».

ج) انتشار روزنامه
متحصنّین برای بیان اندیشه ها ، عقاید، اهداف و نیز به منظور پاسخگویی به شبهات مخالفین، اقدام به انتشار روزنامه ای به نام لایحه نمودند. در یكی از شماره های این نشریه، اساس خواستهای متحصّنین به این شرح بیان شده است:
اوّل اینكه پس از كلمه مشروطیت در قانون اساسی، كلمه مشروعه ذكر شود؛
دوّم اینكه لایحه نظارت علما، كه به طبع رسیده و مورد تأیید علمای بزرگوار نجف هم قرارگرفته، باید بدون تغییر در قانون اساسی درج گردد؛
سوّم اینكه در موضوعاتی مثل آزادی در قانون اساسی باید مواردی استثنا گردد تا از كفریات و توهین به شرع و اصل شرع جلوگیری شود و این موارد شامل آزادی مطبوعات و روزنامه ها نیز باشد.
در شماره دیگری از نشریه لایحه در پاسخ به اتهامات برخی روزنامه ها علیه متحصّنین كه گفته شده بود(( اینها مخالف مجلس و نظر علمای نجف (كه این مجلس را تأیید نموده اند هستند )) ، چنین آمده :
… علمای بزرگواری چون حاج شیخ فضل الله نوری، مجتهد تبریزی، سيّداحمد طباطبایی ، ملامحمّد آملی، حاج آخوند رستم آبادی و سایر علما و روحانيّون متحصّن در حرم حضرت عبدالعظیم علیه السّلام مقصودی جز این ندارند و همین مجلسی را می خواهند كه این بزرگان خواستند؛ یعنی مجلسی كه تقویت اسلام كند ؛ نه مجلسی كه ترویج كفر نماید و عدّه ای ضددین و … در آن باشد. مقصود مهاجرین، اصلاح مجلس است و این مجلس و این مشروطيّت كه موردنظر مشروطه خواهان است، مناسب كشور ما نیست. این اساس، مخصوص كشورهای عربی و اروپایی است و مجلس كشور اسلامی ما باید با مجالس كشورهای غربی تفاوت داشته باشد.

د) گفت وگو
در طول مدّت این تحصّن، گفت و گوهایی بین متحصّنین با افراد گوناگون صورت گرفت. از جمله آنها مذاكراتی است بین چهارنفر از نمایندگان مجلس كه از طرف مجلس شورای ملّی مأموریت یافته بودند با شیخ فضل الله صحبت كنند و نیز مذاكره با سيّد عبدالله بهبهانی و سيّدمحمّد طباطبایی.
تقاضای مجلس، بازگشت متحصّنین و قول اصلاح امور به آنها بود كه شیخ فضل الله قبول نمی كند. در ضمن مذاكرات مفصّل از جمله شیخ می گوید:
بارها گفتم اساس این مجلس و مشروطيّت من بودم و هستم و فعلاً هم در موضوع مشروطيّت و مجلس و نمایندگان حرفی ندارم، در محدود كردن سلطنت و محدودیت ادارات دولتی و اختیارات وزیران حرفی ندارم. و این مجلس برای ما لازم است؛ ولی نمایندگان باید مسلمان باشند. اشخاص خارج از اسلام و بهایی نباید نماینده كشور اسلامی باشند. ما حاضریم ثابت كنیم كه حدود هفت یا هشت نماینده تهران مسلمان نیستند و باعث هرج و مرج و مخلّ آسایش مسلمانان هستند. یكی از خواسته های ما اخراج این عدّه از مجلس است. خواسته دوّم ما این است كه مشروطيّت باید قوانین و احكامش سرمویی با قانون اسلام و قرآن مخالفت نداشته باشد. ما در این نوع از مشروطيّت هیچ حرفی نداریم . سوّمین خواسته ما این است كه آزادی به صورت مطلق و كامل، نادرست و كفر است. آیا آزادی قلم برای این است كه مطبوعات نسبت به ائمه هر چه می خواهند بنویسند؟ مگر شما روزنامه ها را نمی خوانید؟
سرانجام نمایندگان مجلس، هنگامی كه شیخ را در مواضع خود محكم می یابند و نمی توانند ایشان را متقاعد كنند، از شیخ خداحافظی می كنند. نقل شده است كه هنگام خروج از اتاق، آقای طباطبایی رو به شیخ كرده، شال كمر او را می گیرد و می گوید: (( جناب آقا! برویم شهر، موجب تفرقه مسلمین نشوید! )) شیخ در جواب می گوید: (( جناب آقا! اگر از من می شنوی، شما اینجا بمانید. والله! والله! والله! مسلّم بدان كه هم مرا می كشند و هم تو را . اینجا بمانید تا یك مجلس شورای ملّی اسلامی درست كنیم و از این كفرّیات جلوگیری كنیم)). سيّد می گوید: ((نه چنین نیست )). شیخ پاسخ می دهد : (( اكنون باشد، معلوم شما خواهد شد)) .

هـ) نامه نگاری
یكی از برنامه های آگاهی دهنده شیخ فضل الله در ايّام تحصّن، نامه نگاری با علمای نجف و سایر بلاد بود. ایشان در یكی از نامه ها، كه خطاب به علما است، چنین نگاشته:
… محضر مقدّس علمای عظام و حجج اسلام ! … هزار سال است از غیبت كبرای حضرت حجّت بن الحسن (عجل الله تعالى فرجه) می گذرد. در این مدّت متمادی ، علمای بزرگ و نوّاب عامه در هر دوره رنجها برده و سختیها كشیده اند و از بذل عمر و مال چیزی دریغ نداشتند تا دین اسلام و مذهب جعفری را يَداً بِيَدٍ امروز به دست شما رسانیده اند. شرح زحمات و خدمات و آثار قلميّه و مجاهدات علمّیه آن بزرگواران را در حفظ شریعت و حراست اساس اسلام، شماها خود بهتر از همه كس می دانید. در این عصر، تكالیف نیات عامه و مسئوليّت تامه من جمیع الجهات به شما متوجّه است. باید دین اسلام را كه ودیعه الهيّه است، لامحال به همان قوّت و رونق و رواج كه از اسلاف گرفته اید تسلیم اخلاف بفرمایید. ولی امروز دشمنان شما در این مملكت به دستیاری منافقین، وضعی فراهم آورده اند كه دین شما و دولت شما هر دو را ضعیف كرده اند و در خطر عظیم. جماعت آزادی طلب به توسّط دو لفظ دلربای عدالت وشورا برادران ما را فریفته ، به جانب لامذهبی می رانند و گمان می رود كه عصر ریاست روحانی و تاریخ انقراض دولت اسلام و انقلاب شریعت خیرالانام واقع بشود و چیزی نگذرد كه حرّيّت مطلقه ، رواج و منكراتْ مجاز و مسكراتْ مباح و مُخدّرات مكشوف و شریعتْ منسوخ و قرآنْ مهجور بشود و این سوء ذكر و عوارض عظیم در شرح احوال شماها ابدالدّهر باقی بماند. شما بهتر می دانید كه دین اسلام اكمل ادیان و اتمّ شرایع است و این دین، دنیا را به عدل و شورا گرفت. آیا چه افتاده است كه امروز باید دستور عدل ما از پاریس برسد؟ و نسخه شورای ما از انگلیس بیاید؟ اگر این سرّ سیاسی را از دارالخلافه و غیرها استكشاف فرمودید كه در این فتنة عُظما (( برز الاسلام كلّه الی الكفر كلّه )) آن وقت داعيّه اسلام را اجابت خواهید كرد و به استغاثه ما لبیك خواهید گفت …